Những vấn đề liên quan đến thừa kế theo pháp luật?

Bài viết này đề cập đến những vấn đề liên quan đến thừa kế theo pháp luật gồm có: Khi nào thì chia thừa kế theo pháp luật? Hàng thừa kế theo pháp luật gồm những ai? Thừa kế thế vị là gì và việc chia thừa kế được thực hiện theo quy trình nào sẽ được giải đáp dùng vào mục đích tham khảo. 

This article addresses issues related to inheritance under the law, including: When is inheritance divided according to the law? Who are the heirs under the law? What is substitutional inheritance, and what process is followed in the division of inheritance? These questions will be answered for reference purposes.

1. Những vấn đề liên quan đến thừa kế theo pháp luật?

1.1. Khi nào thì chia thừa kế theo pháp luật?

Theo Điều 650 Bộ luật Dân sự năm 2015, thừa kế theo pháp luật được áp dụng trong các trường hợp sau:

Thứ nhất, Không có di chúc: Đây là trường hợp khi người để lại di sản có quyền lập di chúc nhưng không thực hiện, dẫn đến không có di chúc để lại.

Thứ hai, Di chúc không hợp pháp: Người để lại di sản có lập di chúc, nhưng di chúc đó vi phạm các điều kiện pháp luật quy định về hiệu lực của di chúc. Trong trường hợp này, di chúc bị coi là vô hiệu, và di sản sẽ được chia theo pháp luật.

Thứ ba, Tất cả những người thừa kế theo di chúc đều đã qua đời trước hoặc đồng thời với người lập di chúc; hoặc cơ quan, tổ chức thừa kế theo di chúc không còn tồn tại vào thời điểm mở thừa kế. Trong trường hợp này, di chúc bị coi là vô hiệu và di sản được chia theo pháp luật. Tuy nhiên, nếu chỉ có một trong số những người thừa kế theo di chúc qua đời trước hoặc đồng thời với người để lại di sản (đối với cá nhân) hoặc một cơ quan, tổ chức không còn tồn tại vào thời điểm mở thừa kế, thì chỉ phần di sản liên quan đến cá nhân, cơ quan, tổ chức đó bị vô hiệu và được chia thừa kế theo pháp luật.

Thứ tư, Những người thừa kế được chỉ định theo di chúc không có quyền nhận di sản hoặc từ chối quyền nhận di sản. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng nếu người thừa kế nhường quyền hưởng di sản của mình cho người khác (tức là chuyển phần di sản mà họ lẽ ra được hưởng cho người khác) thì không được coi là từ chối quyền hưởng di sản.

According to Article 650 of the Civil Code 2015, inheritance under the law is applied in the following cases:

First, No will: This occurs when the person leaving the estate has the right to make a will but does not do so, resulting in no will being left.

Second, Invalid will: The person leaving the estate has made a will, but the will violates the legal requirements for its validity. In this case, the will is considered invalid, and the estate will be divided according to the law.

Third, All heirs under the will have passed away before or simultaneously with the testator, or the organization or agency named as heir in the will no longer exists at the time of opening the inheritance. In this case, the will is considered invalid, and the estate will be divided according to the law. However, if only one of the heirs under the will has passed away before or simultaneously with the testator (for individuals), or if one organization or agency no longer exists at the time of opening the inheritance, only the portion of the estate related to that individual, organization, or agency will be invalid and divided according to the law.

Fourth, Heirs designated in the will do not have the right to receive the estate or have refused to accept the inheritance. However, it is important to note that if the heir renounces their right to the inheritance in favor of another person (i.e., transferring the portion of the estate they would have received to someone else), this is not considered a renunciation of the right to inherit.

1.2. Hàng thừa kế theo pháp luật gồm những ai?

Theo Điều 651 Bộ luật Dân sự năm 2015, những người thừa kế theo pháp luật được xếp theo thứ tự như sau:

– Hàng thừa kế thứ nhất: Gồm: vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người chết.

+ Quan hệ thừa kế giữa vợ và chồng: Vợ được thừa kế ở hàng thừa kế thứ nhất của chồng và ngược lại, nhưng chỉ được coi là vợ chồng nếu hai người kết hôn hợp pháp.

+ Quan hệ thừa kế giữa cha mẹ đẻ và con đẻ: Cha mẹ đẻ và con đẻ đều được thừa kế theo pháp luật của nhau, không phân biệt con trong giá thú hay con ngoài giá thú.

+ Quan hệ thừa kế giữa cha mẹ nuôi và con nuôi: Quan hệ nuôi con nuôi phải hợp pháp theo quy định của Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2014 để con nuôi có quyền thừa kế.

– Hàng thừa kế thứ hai: Gồm: ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại, anh ruột, chị ruột, em ruột của người chết; cháu ruột của người chết nếu người chết là ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại.

+ Quan hệ thừa kế giữa ông bà nội và cháu nội, giữa ông bà ngoại và cháu ngoại: Ông bà nội là cha mẹ của cha cháu, ông bà ngoại là cha mẹ của mẹ cháu. Nếu cháu ruột chết, ông bà nội, bà ngoại sẽ thừa kế ở hàng thừa kế thứ hai và ngược lại.

+ Quan hệ thừa kế giữa anh chị ruột và em ruột: Anh chị em ruột là những người có cùng cha hoặc cùng mẹ. Nếu anh chị ruột chết trước, em ruột sẽ được hưởng thừa kế từ anh, chị ruột và ngược lại.

– Hàng thừa kế thứ ba: Gồm: cụ nội, cụ ngoại; bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột của người chết; cháu ruột của người chết nếu người chết là bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột; chắt ruột của người chết nếu người chết là cụ nội, cụ ngoại.

Khi chia thừa kế theo hàng, những người thừa kế cùng hàng sẽ nhận phần di sản bằng nhau.

Những người ở hàng thừa kế sau chỉ được hưởng thừa kế khi không còn ai ở hàng thừa kế trước do đã qua đời, không có quyền hưởng di sản, bị truất quyền thừa kế hoặc từ chối nhận di sản.

According to Article 651 of the Civil Code 2015, the legal heirs are ranked in the following order:

First order of inheritance: Includes: wife, husband, biological father, biological mother, adoptive father, adoptive mother, biological children, and adopted children of the deceased.

Inheritance relationship between husband and wife: The wife inherits in the first order of inheritance from her husband and vice versa, but they are only considered husband and wife if they are legally married.

Inheritance relationship between biological parents and biological children: Biological parents and children inherit from each other according to the law, regardless of whether the child is born in or out of wedlock.

Inheritance relationship between adoptive parents and adopted children: The adoption relationship must be legal according to the Marriage and Family Law 2014 for the adopted child to inherit.

Second order of inheritance: Includes: paternal grandparents, maternal grandparents, full siblings (brothers and sisters), and half-siblings (younger or older brothers and sisters) of the deceased; biological grandchildren of the deceased if the deceased is a paternal or maternal grandparent.

Inheritance relationship between paternal grandparents and grandchildren, maternal grandparents and grandchildren: Paternal grandparents are the parents of the child’s father, and maternal grandparents are the parents of the child’s mother. If the grandchildren pass away, the paternal or maternal grandparents inherit in the second order of inheritance and vice versa.

Inheritance relationship between full siblings and half-siblings: Full siblings are those who share either the same father or mother. If one of the full siblings dies before the other, the surviving sibling inherits from the deceased sibling, and vice versa.

Third order of inheritance: Includes: great-grandparents, uncles, aunts (father’s side, mother’s side), nephews, and nieces of the deceased; grandchildren of the deceased if the deceased was an uncle, aunt, great-grandfather, or great-grandmother. When inheritance is divided by order, those in the same order of inheritance will receive equal portions of the estate. Heirs in later orders of inheritance will only inherit if there are no heirs in the prior order due to their death, disqualification, renouncement, or refusal to inherit.

2. Thừa kế thế vị trong thừa kế theo pháp luật?

Theo Điều 613 Bộ luật Dân sự năm 2015, người thừa kế là cá nhân phải còn sống tại thời điểm mở thừa kế. Tuy nhiên, trong thực tế có những trường hợp người thừa kế đã qua đời trước hoặc cùng thời điểm với người để lại di sản.

Để bảo vệ quyền lợi của những người có quan hệ huyết thống trực hệ gần gũi, pháp luật quy định về thừa kế thế vị như sau (theo Điều 652 Bộ luật Dân sự năm 2015):

“Trong trường hợp con của người để lại di sản chết trước hoặc cùng một thời điểm với người để lại di sản, thì cháu sẽ được hưởng phần di sản mà cha hoặc mẹ của cháu được hưởng nếu còn sống; nếu cháu cũng chết trước hoặc cùng một thời điểm với người để lại di sản, thì chắt sẽ được hưởng phần di sản mà cha hoặc mẹ của chắt được hưởng nếu còn sống.”

Một người cha (mẹ) có bao nhiêu người con thì tất cả những người con đó (cháu của ông bà) sẽ được hưởng thừa kế thế vị của ông bà nếu cha (mẹ) chết trước ông (bà) (tất cả những người con này chỉ được hưởng một suất thừa kế mà lẽ ra cha hoặc mẹ của họ sẽ được hưởng nếu còn sống). Tương tự, nếu cháu cũng chết trước hoặc cùng một thời điểm với người để lại di sản, thì tất cả chắt sẽ được hưởng phần di sản mà cha hoặc mẹ của chắt sẽ được hưởng nếu còn sống.

According to Article 613 of the Civil Code 2015, an heir must be alive at the time the inheritance is opened. However, in practice, there are cases where the heir has passed away before or at the same time as the deceased person.

To protect the rights of those with close direct blood relations, the law provides for inheritance by representation as follows (under Article 652 of the Civil Code 2015):

“In the event that a child of the deceased passes away before or at the same time as the deceased, the grandchild will inherit the share that the child’s parents would have inherited if they were alive; if the grandchild also passes away before or at the same time as the deceased, the great-grandchild will inherit the share that the grandchild’s parents would have inherited if they were alive.”

For each parent, all of their children (who are the grandchildren of the grandparents) will inherit by representation from the grandparents if the parent passes away before the grandparents. These children will inherit only one share, which the parent would have received if they were still alive. Similarly, if the grandchildren pass away before or at the same time as the deceased, all great-grandchildren will inherit the share that their parent (the grandchild) would have inherited if they were alive.

3. Thanh toán việc phân chia di sản được thực hiện như thế nào?

Theo Điều 665 Bộ luật Dân sự năm 2015, Sau khi nhận được thông báo về việc mở thừa kế hoặc công bố di chúc, những người thừa kế có thể tổ chức cuộc họp để thống nhất về các vấn đề sau: (1) Cử người quản lý di sản, người phân chia di sản, xác định quyền và nghĩa vụ của những người này, nếu di chúc không chỉ định; (2) Phương thức phân chia di sản. Tất cả các thỏa thuận của những người thừa kế phải được ghi thành văn bản.

Người phân chia di sản có thể là người quản lý di sản đã được chỉ định trong di chúc hoặc được những người thừa kế thống nhất cử ra. Người phân chia di sản phải phân chia di sản theo đúng nội dung di chúc hoặc theo thỏa thuận của những người thừa kế theo pháp luật. Người phân chia di sản sẽ được nhận thù lao nếu di chúc của người để lại di sản cho phép hoặc nếu có sự thỏa thuận của những người thừa kế.

Thứ tự thanh toán: Để đảm bảo trật tự trong việc thanh toán và phân chia di sản, đồng thời bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của những người có quyền và nghĩa vụ liên quan, pháp luật quy định thứ tự ưu tiên trong việc thanh toán di sản.

Các nghĩa vụ tài sản và chi phí liên quan đến thừa kế sẽ được thanh toán theo thứ tự sau: