[Được tham vấn bởi: Luật sư Bùi Thị Nhung]
Bài viết đề cập đến nội dung liên quan đến Ai sẽ là người nuôi con sau ly hôn? Các trường hợp giải quyết quyền nuôi con sau khi ly hôn? Làm thế nào để thay đổi quyền nuôi con sau ly hôn? được Công Ty Luật Tuyết Nhung Bùi giải đáp sử dụng vào mục đích tham khảo.
1. Ai sẽ là người nuôi con sau ly hôn?
Căn cứ Khoản 1 Điều 81 Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2014
“Sau khi ly hôn, cha mẹ vẫn có quyền, nghĩa vụ trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con chưa thành niên, con đã thành niên mất năng lực hành vi dân sự hoặc không có khả năng lao động và không có tài sản để tự nuôi mình theo quy định của Luật này, Bộ luật dân sự và các luật khác có liên quan.”
Theo đó, cha mẹ có nghĩa vụ nuôi dưỡng, chăm sóc và giáo dục con cái ngay cả sau khi ly hôn, bao gồm cả trường hợp con đã thành niên nhưng mất năng lực hành vi dân sự hoặc không thể tự nuôi mình.
Việc quyết định người trực tiếp nuôi con sau ly hôn có thể thực hiện theo thỏa thuận giữa hai vợ chồng hoặc phán quyết của Tòa án tại thời điểm quan hệ hôn nhân chấm dứt.
1.1. Trường hợp cha mẹ có thỏa thuận về quyền nuôi con
Căn cứ Khoản 2 Điều 81 Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2014
“Vợ, chồng thỏa thuận về người trực tiếp nuôi con, nghĩa vụ, quyền của mỗi bên sau khi ly hôn đối với con; trường hợp không thỏa thuận được thì Tòa án quyết định giao con cho một bên trực tiếp nuôi căn cứ vào quyền lợi về mọi mặt của con; nếu con từ đủ 07 tuổi trở lên thì phải xem xét nguyện vọng của con”
Như vậy nếu vợ chồng có thỏa thuận về quyền nuôi con, Tòa án sẽ ưu tiên và tôn trọng thỏa thuận này. Tuy nhiên, thỏa thuận phải phù hợp với các nguyên tắc cơ bản của pháp luật, không vi phạm đạo đức xã hội và điều cấm của pháp luật. Điều này được quy định rõ tại Khoản 2 Điều 3 Bộ luật Dân sự 2015
1.2. Trường hợp vợ, chồng không thỏa thuận được về quyền nuôi con
Nếu vợ chồng không thể thỏa thuận về việc ai sẽ nuôi con sau khi ly hôn, Tòa án sẽ can thiệp và quyết định giao con cho một bên trực tiếp nuôi dưỡng. Căn cứ theo Khoản 1 Điều 6 Nghị quyết 01/2024/NQ-HĐTP, Tòa án sẽ xem xét các yếu tố sau khi ra quyết định:
Ngoài ra:
Trường hợp con từ đủ 07 tuổi trở lên:
– Căn cứ Khoản 2 Điều 6 Nghị quyết 01/2024/NQ-HĐTP, đối với con từ đủ 07 tuổi trở lên, Tòa án sẽ lấy ý kiến của con về việc muốn sống với cha hay mẹ. Việc lấy ý kiến của con chưa thành niên từ đủ 07 tuổi trở lên phải bảo đảm các yêu cầu sau đây:
+ Bảo đảm thân thiện, phù hợp với tâm lý, độ tuổi, mức độ trưởng thành để con có thể bày tỏ đúng và đầy đủ ý kiến của mình;
+ Không lấy ý kiến trước mặt cha, mẹ để tránh gây áp lực tâm lý cho con;
+ Không ép buộc, không gây áp lực, căng thẳng cho con.
Trường hợp con dưới 36 tháng tuổi:
Theo Khoản 3 Điều 81 Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2014, con dưới 36 tháng tuổi được giao cho mẹ trực tiếp nuôi, trừ trường hợp người mẹ không đủ điều kiện để trực tiếp trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con, hoặc cha mẹ có thỏa thuận khác phù hợp với lợi ích của con.
Trong trường hợp người mẹ không đủ điều kiện nuôi dưỡng, chăm sóc con dưới 36 tháng tuổi, Tòa án sẽ xem xét các điều kiện sau:
+ Người mẹ mắc bệnh hiểm nghèo hoặc bị bệnh nặng khác mà không thể tự chăm sóc bản thân hoặc không thể trực tiếp trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con;
+ Người mẹ có thu nhập mỗi tháng thấp hơn một nửa tháng lương tối thiểu vùng tại nơi người mẹ đang cư trú và không có tài sản nào khác để trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con;
+ Người mẹ không có điều kiện về thời gian tối thiểu để trực tiếp trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con.
Lưu ý: Điều kiện để cha có quyền nuôi con dưới 36 tháng tuổi theo Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2014 là mẹ không có đủ điều kiện để trực tiếp nuôi con dưới 36 tháng tuổi hoặc cha và mẹ có thỏa thuận cho cha trực tiếp nuôi con và thỏa thuận này phải phù hợp với lợi ích của con. Nếu đáp ứng đủ các điều kiện này, Tòa án sẽ có căn cứ để giao con cho người cha trực tiếp nuôi dưỡng con dưới 36 tháng tuổi. Trong trường hợp mẹ có điều kiện nuôi con tốt hơn cha, Tòa án sẽ quyết định giao con cho mẹ.
2. Làm thế nào để thay đổi quyền nuôi con sau ly hôn?
Việc thay đổi quyền nuôi con (thay đổi người trực tiếp nuôi con) sau khi ly hôn là biện pháp bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp về mọi mặt của con trên thực tế do Tòa án quyết định nhằm xác định lại người trực tiếp trông nam, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con khi có các quyền cơ bản của con có nguy cơ hoặc đã bị xâm phạm, bị hạn chế hoặc bị ảnh hưởng do người đang trực tiếp nuôi con gây ra
Căn cứ Điều 84 Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2014, việc thay đổi người trực tiếp nuôi con sau khi ly hôn được quy định như sau:
“Điều 84. Thay đổi người trực tiếp nuôi con sau khi ly hôn
1. Trong trường hợp có yêu cầu của cha, mẹ hoặc cá nhân, tổ chức được quy định tại khoản 5 Điều này, Tòa án có thể quyết định việc thay đổi người trực tiếp nuôi con.
2. Việc thay đổi người trực tiếp nuôi con được giải quyết khi có một trong các căn cứ sau đây:
a) Cha, mẹ có thỏa thuận về việc thay đổi người trực tiếp nuôi con phù hợp với lợi ích của con;
b) Người trực tiếp nuôi con không còn đủ điều kiện trực tiếp trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con.
3. Việc thay đổi người trực tiếp nuôi con phải xem xét nguyện vọng của con từ đủ 07 tuổi trở lên.
4. Trong trường hợp xét thấy cả cha và mẹ đều không đủ điều kiện trực tiếp nuôi con thì Tòa án quyết định giao con cho người giám hộ theo quy định của Bộ luật dân sự.
5. Trong trường hợp có căn cứ theo quy định tại điểm b khoản 2 Điều này thì trên cơ sở lợi ích của con, cá nhân, cơ quan, tổ chức sau có quyền yêu cầu thay đổi người trực tiếp nuôi con:
a) Người thân thích;
b) Cơ quan quản lý nhà nước về gia đình;
c) Cơ quan quản lý nhà nước về trẻ em;
d) Hội liên hiệp phụ nữ.”
Từ quy định trên, có thể thấy việc thay đổi quyền nuôi con sau ly hôn có thể thay đổi dựa trên hai căn cứ chính:
Căn cứ thứ nhất: Sự thỏa thuận giữa cha mẹ về việc thay đổi người trực tiếp nuôi con
Khi cha mẹ có sự thỏa thuận về việc thay đổi người trực tiếp nuôi con, và thỏa thuận này phù hợp với lợi ích của con, Tòa án sẽ xem xét và tôn trọng thỏa thuận này.
Căn cứ thứ hai: Người nuôi con không còn đủ điều kiện chăm sóc, nuôi dưỡng và giáo dục con
Trong trường hợp người trực tiếp nuôi con không còn đủ điều kiện để chăm sóc, nuôi dưỡng và giáo dục con, Tòa án sẽ can thiệp và quyết định thay đổi quyền nuôi con. Điều này có thể xảy ra khi người nuôi con gặp phải vấn đề về sức khỏe, tài chính, hoặc thiếu sự quan tâm đầy đủ đối với con cái. Việc chứng minh các điều kiện này sẽ tùy thuộc vào quan điểm của Tòa án trong từng vụ việc cụ thể. Tuy nhiên, để có thể thay đổi người trực tiếp nuôi con, phải có bằng chứng rõ ràng về việc người nuôi con hiện tại không còn đủ khả năng nuôi dưỡng, chăm sóc con.
[EN]
1. Who will have custody of the child after divorce?
According to Clause 1, Article 81 of the Law on Marriage and Family 2014:
“After divorce, parents still have the rights and obligations to care for, raise, look after, and educate their minor children or adult children who are legally incapacitated or unable to work and lack property to support themselves, in accordance with this Law, the Civil Code, and other relevant laws.”
Thus, even after divorce, both parents are obliged to care for and educate their children, including adult children who are incapacitated or unable to support themselves.
The decision on which parent will directly raise the child after divorce can be made by mutual agreement between the parents or determined by a court at the time the marriage is dissolved.
1.1. When the parents agree on child custody
According to Clause 2, Article 81 of the Law on Marriage and Family 2014:
“Husband and wife may agree on who directly raises the child, as well as the rights and obligations of each party toward the child after divorce. If no agreement is reached, the Court shall assign custody to one party based on the best interests of the child. If the child is 7 years old or older, the child’s wishes must be considered.”
Therefore, if the parents reach an agreement on child custody, the Court will prioritize and respect that agreement, provided it does not violate public morals, legal prohibitions, or the basic principles outlined in Clause 2, Article 3 of the Civil Code 2015.
1.2. When the parents cannot agree on child custody
If the parents cannot agree on custody, the Court will intervene and assign custody to one parent. According to Clause 1, Article 6 of Resolution 01/2024/NQ-HDTP, the Court will consider the following factors:
The capability and conditions of each parent to directly raise, care for, and protect the child from harm or exploitation;
The child’s right to live with the custodial parent and maintain a relationship with the non-custodial parent;
The emotional attachment of the child to each parent;
The level of care and concern each parent shows;
The need to ensure stability and minimize disruption to the child’s living and educational environment;
The child’s wish to live with siblings (if any) to maintain emotional stability;
The child’s desire to live with either parent.
For children aged 7 or older:
According to Clause 2, Article 6 of Resolution 01/2024/NQ-HDTP, the Court must consult the child about their preference. The consultation must:
Be conducted in a child-friendly manner suitable to their age, maturity, and emotional state;
Be done without either parent present to avoid psychological pressure;
Not involve coercion or pressure of any kind.
For children under 36 months old:
According to Clause 3, Article 81 of the Law on Marriage and Family 2014, children under 36 months are generally entrusted to the mother unless the mother is deemed unfit or the parents have another agreement that serves the child’s best interests.
If the mother is deemed unfit, the Court will consider factors such as:
The mother suffering from a serious illness or disability that prevents her from taking care of herself or the child;
Example: A mother who is paralyzed due to a stroke and cannot walk may not be given custody of a child under 36 months.
The mother earns less than half the minimum regional wage and owns no assets to support the child;
The mother does not have enough time to care for the child directly.
Note:
2. How can child custody be modified after divorce?
Changing custody after divorce is a legal measure to protect the legitimate rights and interests of the child. The Court may reassign custody if the child’s rights are at risk or have been violated due to the current custodial parent’s circumstances.
According to Article 84 of the Law on Marriage and Family 2014:
Article 84. Change of custodial parent after divorce
Upon request from either parent or an individual/organization defined in Clause 5 of this Article, the Court may decide to change the custodial parent.
Custody may be changed under the following conditions:
a) The parents agree to change custody in a manner that benefits the child;
b) The current custodial parent no longer meets the conditions to care for, raise, or educate the child.
The Court must consider the wishes of children aged 7 or older.
If both parents are unfit, the Court may appoint a guardian under the Civil Code.
In the case described in point b of Clause 2, the following parties may request a change of custody for the child’s benefit:
a) Relatives;
b) State agency in charge of family matters;
c) State agency in charge of child protection;
d) The Women’s Union.
From this regulation, we can see that child custody can be changed based on two main grounds:
First: When both parents agree to change custody and this agreement benefits the child, the Court will consider and respect that agreement.
Second: When the current custodial parent is no longer fit to care for the child due to health, financial, or emotional neglect issues. The party seeking the change must provide clear evidence showing the current parent is unfit.
Note: The Court will also consider the preferences of children aged 7 or older. If neither parent is suitable, the child will be entrusted to a legal guardian under the Civil Code.
TUYẾT NHUNG LAW cung cấp đội ngũ luật sư tư vấn giàu kinh nghiệm trong các lĩnh vực pháp luật. Liên hệ tư vấn các vấn pháp luật, vui lòng liên hệ theo số điện thoại 0975.982.169 hoặc qua email: lienhe@tuyetnhunglaw.vn để được hỗ trợ.