Cá nhân có được kinh doanh mà không đăng ký không?

[Được tham vấn bởi: Luật sư Bùi Thị Nhung]

Bài viết đề cập đến nội dung liên quan đến Cá nhân kinh doanh nhỏ lẻ có được gọi là thương nhân? Cá nhân có được kinh doanh mà không đăng ký không? Bán hàng rong, kinh doanh lưu động không đăng ký kinh doanh: Có bắt buộc phải đóng thuế không? Có thể chuyển đổi từ cá nhân kinh doanh nhỏ lẻ sang hộ kinh doanh cá thể không? được Công Ty Luật Tuyết Nhung Bùi giải đáp sử dụng vào mục đích tham khảo. 

1. Cá nhân kinh doanh nhỏ lẻ có được gọi là thương nhân?

Căn cứ khoản 1 Điều 3 Nghị định 39/2007/NĐ-CP ngày 16/3/2007 của Chính phủ quy định:

“Điều 3. Giải thích từ ngữ

Trong Nghị định này, một số từ ngữ được hiểu như sau:

1. Cá nhân hoạt động thương mại là cá nhân tự mình hàng ngày thực hiện một, một số hoặc toàn bộ các hoạt động được pháp luật cho phép về mua bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ và các hoạt động nhằm mục đích sinh lợi khác nhưng không thuộc đối tượng phải đăng ký kinh doanh theo quy định của pháp luật về đăng ký kinh doanh và không gọi là “thương nhân” theo quy định của Luật Thương mại.
Cụ thể bao gồm những cá nhân thực hiện các hoạt động thương mại sau đây:

a) Buôn bán rong (buôn bán dạo) là các hoạt động mua, bán không có địa điểm cố định (mua rong, bán rong hoặc vừa mua rong vừa bán rong), bao gồm cả việc nhận sách báo, tạp chí, văn hóa phẩm của các thương nhân được phép kinh doanh các sản phẩm này theo quy định của pháp luật để bán rong;

b) Buôn bán vặt là hoạt động mua bán những vật dụng nhỏ lẻ có hoặc không có địa điểm cố định;

c) Bán quà vặt là hoạt động bán quà bánh, đồ ăn, nước uống (hàng nước) có hoặc không có địa điểm cố định;

d) Buôn chuyến là hoạt động mua hàng hóa từ nơi khác về theo từng chuyến để bán cho người mua buôn hoặc người bán lẻ;

đ) Thực hiện các dịch vụ: đánh giày, bán vé số, chữa khóa, sửa chữa xe, trông giữ xe, rửa xe, cắt tóc, vẽ tranh, chụp ảnh và các dịch vụ khác có hoặc không có địa điểm cố định;

e) Các hoạt động thương mại một cách độc lập, thường xuyên không phải đăng ký kinh doanh khác”

Theo đó, Cá nhân kinh doanh nhỏ lẻ là người tự mình thực hiện thường xuyên các hoạt động mua bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ hoặc hoạt động sinh lợi khác mà không phải đăng ký kinh doanh và không được coi là thương nhân theo Luật Thương mại. Nhóm đối tượng này thường có quy mô kinh doanh nhỏ, vốn ít, địa điểm không cố định và tự chịu trách nhiệm với hoạt động của mình. Họ hoạt động nhằm mục tiêu lợi nhuận nhưng không chịu sự điều chỉnh đầy đủ của Luật Doanh nghiệp và Luật Thương mại như đối với thương nhân.”

2. Cá nhân có được kinh doanh mà không đăng ký không?

Tại khoản 2 Điều 79 Nghị định 01/2021/NĐ-CP quy định về những trường hợp không phải đăng ký kinh doanh cụ thể như sau:

– Hộ gia đình sản xuất nông, lâm, ngư nghiệp, làm muối;

– Những người bán hàng rong, quà vặt;

– Người buôn chuyến, kinh doanh lưu động;

– Người kinh doanh thời vụ;

– Người làm dịch vụ có thu nhập thấp.

(Trừ các ngành, nghề kinh doanh có điều kiện)

Như vậy, cá nhân kinh doanh là người thực hiện hoạt động thương mại hợp pháp (mua bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ…) nhằm mục đích sinh lợi, không đăng ký kinh doanh và cũng không bắt buộc phải đăng ký nếu thuộc một trong các trường hợp nêu trên.

3. Bán hàng rong, kinh doanh lưu động không đăng ký kinh doanh: Có bắt buộc phải đóng thuế không?

Hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh không đăng ký kinh doanh nhưng có doanh thu đến mức phải nộp thuế thì phải nộp thuế theo quy định.

Trước hết, theo quy định tại khoản 3 Điều 5 Nghị định 39/2007/NĐ-CP, cá nhân hoạt động thương mại – bao gồm cả các hình thức nhỏ lẻ như bán hàng rong, kinh doanh lưu động – vẫn phải tuân thủ các quy định của pháp luật về thuế, giá, phí và lệ phí: “Cá nhân hoạt động thương mại phải tuân thủ pháp luật về thuế, giá, phí và lệ phí liên quan đến hàng hóa, dịch vụ kinh doanh. Trường hợp kinh doanh thực phẩm và dịch vụ ăn uống, cá nhân hoạt động thương mại phải bảo đảm đủ các điều kiện theo quy định của pháp luật về vệ sinh an toàn thực phẩm đối với việc kinh doanh loại hàng hóa, dịch vụ này.”

Tiếp theo, khoản 1 Điều 4 Luật Quản lý Thuế 2019 xác định rõ “Tổ chức, hộ, cá nhân sản xuất, kinh doanh hàng hóa, dịch vụ chịu thuế giá trị gia tăng (GTGT), gọi chung là cơ sở kinh doanh.”

Bên cạnh đó, theo khoản 2 Điều 4 Thông tư 40/2021/TT-BTC, hộ kinh doanh và cá nhân kinh doanh chỉ được miễn thuế GTGT và thuế thu nhập cá nhân (TNCN) khi có doanh thu từ hoạt động sản xuất, kinh doanh trong năm dương lịch không vượt quá 100 triệu đồng. Tuy nhiên, ngay cả trong trường hợp được miễn thuế, họ vẫn phải kê khai thuế một cách chính xác, trung thực, đầy đủ và nộp hồ sơ thuế đúng hạn, đồng thời chịu trách nhiệm trước pháp luật về nội dung đã kê khai.

Tóm lại, cá nhân bán hàng rong, kinh doanh lưu động – dù không đăng ký kinh doanh – vẫn phải thực hiện nghĩa vụ thuế nếu có phát sinh hoạt động kinh doanh. Trường hợp có doanh thu năm vượt quá 100 triệu đồng thì phải nộp thuế GTGT và thuế TNCN theo quy định. Trường hợp doanh thu không vượt ngưỡng này thì được miễn thuế, nhưng nghĩa vụ kê khai và trách nhiệm về hồ sơ thuế vẫn bắt buộc.

4. Có thể chuyển đổi từ cá nhân kinh doanh nhỏ lẻ sang hộ kinh doanh cá thể không?

Theo quy định tại Điều 80 Nghị định 01/2021/NĐ-CP, cá nhân kinh doanh nhỏ lẻ hoàn toàn có thể đăng ký hộ kinh doanh cá thể nếu đáp ứng đủ điều kiện. Cụ thể:

“Điều 80. Quyền thành lập hộ kinh doanh và nghĩa vụ đăng ký hộ kinh doanh

1. Cá nhân, thành viên hộ gia đình là công dân Việt Nam có năng lực hành vi dân sự đầy đủ theo quy định của Bộ luật Dân sự có quyền thành lập hộ kinh doanh theo quy định tại Chương này, trừ các trường hợp sau đây:

a) Người chưa thành niên, người bị hạn chế năng lực hành vi dân sự; người bị mất năng lực hành vi dân sự; người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi;

b) Người đang bị truy cứu trách nhiệm hình sự, bị tạm giam, đang chấp hành hình phạt tù, đang chấp hành biện pháp xử lý hành chính tại cơ sở cai nghiện bắt buộc, cơ sở giáo dục bắt buộc hoặc đang bị Tòa án cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định;

c) Các trường hợp khác theo quy định của pháp luật có liên quan.

2. Cá nhân, thành viên hộ gia đình quy định tại khoản 1 Điều này chỉ được đăng ký một hộ kinh doanh trong phạm vi toàn quốc và được quyền góp vốn, mua cổ phần, mua phần vốn góp trong doanh nghiệp với tư cách cá nhân.

3. Cá nhân, thành viên hộ gia đình đăng ký hộ kinh doanh không được đồng thời là chủ doanh nghiệp tư nhân, thành viên hợp danh của công ty hợp danh trừ trường hợp được sự nhất trí của các thành viên hợp danh còn lại.”

Về thủ tục đăng ký hộ kinh doanh:

Theo Điều 87 Nghị định 01/2021/NĐ-CP, việc đăng ký hộ kinh doanh được thực hiện tại Cơ quan đăng ký kinh doanh cấp huyện nơi đặt trụ sở hộ kinh doanh.

“Điều 87. Đăng ký hộ kinh doanh

1. Đăng ký hộ kinh doanh được thực hiện tại Cơ quan đăng ký kinh doanh cấp huyện nơi đặt trụ sở hộ kinh doanh.

2. Hồ sơ đăng ký hộ kinh doanh bao gồm:

a) Giấy đề nghị đăng ký hộ kinh doanh;

b) Giấy tờ pháp lý của cá nhân đối với chủ hộ kinh doanh, thành viên hộ gia đình đăng ký hộ kinh doanh trong trường hợp các thành viên hộ gia đình đăng ký hộ kinh doanh;

c) Bản sao biên bản họp thành viên hộ gia đình về việc thành lập hộ kinh doanh trong trường hợp các thành viên hộ gia đình đăng ký hộ kinh doanh;

d) Bản sao văn bản ủy quyền của thành viên hộ gia đình cho một thành viên làm chủ hộ kinh doanh đối với trường hợp các thành viên hộ gia đình đăng ký hộ kinh doanh.

3. Khi tiếp nhận hồ sơ, Cơ quan đăng ký kinh doanh cấp huyện trao Giấy biên nhận và cấp Giấy chứng nhận đăng ký hộ kinh doanh cho hộ kinh doanh trong thời hạn 03 ngày làm việc kể từ ngày nhận hồ sơ hợp lệ.

Trường hợp hồ sơ không hợp lệ, trong thời hạn 03 ngày làm việc kể từ ngày nhận hồ sơ, Cơ quan đăng ký kinh doanh cấp huyện phải thông báo bằng văn bản cho người nộp hồ sơ hoặc người thành lập hộ kinh doanh biết. Thông báo phải nêu rõ lý do và các yêu cầu sửa đổi, bổ sung hồ sơ (nếu có).

4. Nếu sau 03 ngày làm việc kể từ ngày nộp hồ sơ đăng ký hộ kinh doanh mà không nhận được Giấy chứng nhận đăng ký hộ kinh doanh hoặc không nhận được thông báo yêu cầu sửa đổi, bổ sung hồ sơ đăng ký hộ kinh doanh thì người thành lập hộ kinh doanh hoặc hộ kinh doanh có quyền khiếu nại, tố cáo theo quy định của pháp luật về khiếu nại, tố cáo…”

Cá nhân đang kinh doanh nhỏ lẻ hoàn toàn có thể lựa chọn đăng ký hộ kinh doanh cá thể theo quy định tại Điều 87 Nghị định 01/2021/NĐ-CP, miễn là đáp ứng các điều kiện về nhân thân và không thuộc các trường hợp bị cấm quy định tại Điều 80 của Nghị định này. Việc chuyển đổi sẽ giúp hoạt động kinh doanh hợp pháp, rõ ràng về thuế và tạo điều kiện thuận lợi hơn trong việc tiếp cận chính sách hỗ trợ kinh doanh từ Nhà nước.

[EN]

This article addresses legal questions regarding small-scale individual business activities, including: Whether small-scale individual businesspersons are considered “traders” (thương nhân); Whether individuals can conduct business without registering; Whether street vendors and mobile traders without business registration are required to pay taxes; and Whether it’s possible to convert from small-scale individual business to a household business. The article is provided by Tuyet Nhung Bui Law Firm for reference purposes.

1. Are small-scale individual businesspersons considered traders?

According to Clause 1, Article 3 of Decree No. 39/2007/ND-CP dated March 16, 2007, issued by the

Government:

Article 3. Definitions

In this Decree, the following terms are defined as:

1. Individuals engaged in commercial activities are persons who independently and regularly carry out one or several lawful activities involving the sale of goods, provision of services, or other profit-generating activities. However, they are not required to register a business under business registration laws and are not classified as “traders” under the Commercial Law.

Specifically, this includes individuals involved in the following:

a) Street vending: selling goods without a fixed location, including selling newspapers, magazines, and cultural products authorized for distribution;

b) Peddling small items, whether at a fixed location or not;

c) Selling snacks, food, and beverages at fixed or mobile locations;

d) Itinerant trading: transporting goods for resale from other locations;

đ) Providing services such as shoe shining, lottery ticket sales, locksmithing, vehicle repair, parking services, car washing, haircuts, portrait drawing, photography, and similar services, whether at fixed locations or not;

e) Other independent and regular commercial activities not subject to business registration.

Hence, a small-scale individual businessperson is someone who regularly engages in goods trading, service provision, or other income-generating activities without the obligation to register a business.

These individuals are not recognized as traders under the Commercial Law. They typically operate with limited capital, small scale, and without a fixed business location, bearing full responsibility for their own business activities. Although profit-driven, they are not subject to the same regulatory framework as traders under the Enterprise Law and Commercial Law.

2. Can individuals do business without registering?

Clause 2, Article 79 of Decree No. 01/2021/ND-CP specifies cases exempt from business registration, including:

Households involved in agricultural, forestry, fishery, or salt production;

Street vendors and snack sellers;

Itinerant traders and mobile businesses;

Seasonal businesses;

Individuals providing low-income services.

(Except for conditional business sectors)

Accordingly, individuals conducting lawful commercial activities (e.g., trading goods, providing services) for profit are not required to register a business if they fall under any of the categories listed above.

3. Are street vendors and mobile traders without business registration required to pay taxes?

Household businesses and individual businesspersons who do not register their business but generate revenue that meets the taxable threshold are still required to pay taxes in accordance with regulations.

First, under Clause 3, Article 5 of Decree No. 39/2007/ND-CP, individuals engaged in commerce—including street vendors and mobile traders—are required to comply with tax, price, fee, and charge regulations:

“Individuals engaged in commercial activities must comply with laws on taxes, prices, fees, and charges applicable to the goods and services they trade. If dealing in food or catering services, they must also meet hygiene and food safety requirements in accordance with relevant laws.”

Furthermore, Clause 1, Article 4 of the Law on Tax Administration 2019 stipulates that:

“Organizations, households, and individuals producing or trading in goods and services subject to VAT are considered taxable business entities.”

In addition, Clause 2, Article 4 of Circular No. 40/2021/TT-BTC provides that:

Household and individual businesses are exempt from VAT and personal income tax (PIT) only if their annual revenue does not exceed VND 100 million.

However, even if tax-exempt, they must still accurately declare and submit tax documents on time and are held legally accountable for the contents of their declarations.

In summary:

Individuals who engage in street vending or mobile trading without business registration are still subject to tax obligations if their business generates revenue. If annual revenue exceeds VND 100 million, they must pay VAT and PIT. If revenue is below this threshold, they are tax-exempt but must still comply with tax declaration obligations.

4. Can a small-scale individual business convert to a household business?

Yes. According to Article 80 of Decree No. 01/2021/ND-CP, small-scale individual businesspersons may register as a household business if they meet the legal conditions. Specifically:

Article 80. Right to establish a household business and obligation to register

Vietnamese citizens with full civil capacity may establish a household business, except for:

a) Minors, or those with limited/missing civil capacity, or cognitive/behavioral difficulties;

b) Persons undergoing criminal investigation, detention, imprisonment, administrative handling at rehabilitation or education centers, or banned from certain roles or activities by court ruling;

c) Other legally prohibited cases.

Each individual or household member may register only one household business nationwide, and may still invest in or own shares in companies as individuals.

Household business owners cannot simultaneously be the owner of a private enterprise or a general partner in a partnership unless agreed upon by the remaining partners.

Registration procedure (Article 87 of Decree 01/2021/ND-CP):

Submit registration at the district-level business registration office where the household is located.

Required documents include:

a) Application form;

b) Legal ID of the household head (and members if applicable);

c) Minutes of the household meeting (if multiple members involved);

d) Power of attorney from members (if one person represents the household).

Within 3 working days, a business registration certificate will be issued if the application is valid. Otherwise, a written notice for revision will be provided within the same period.

If there is no response within 3 working days, the applicant may file a complaint or denunciation in accordance with the law.

Thus, a person operating a small-scale business can opt to register as a household business if meeting the personal and legal conditions stated in Article 80. Registering ensures legal recognition, clear tax obligations, and better access to government business support policies.

---

TUYET NHUNG LAW cung cấp đội ngũ Luật sư chuyên nghiệp và giàu kinh nghiệm xử lý các vụ án trên thực tế trong lĩnh vực doanh nghiệp. Liên hệ tư vấn, hỗ trợ các thủ tục liên quan đến đăng ký doanh nghiệp, mời luật sư tham giao bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp trong các vụ án liên quan đến doanh nghiệp tại Toà án và Trọng tài và hỗ trợ xử lý các vấn đề phát sinh trong nội bộ doanh nghiệp. Vui lòng liên hệ số điện thoại hotline: 0975.982.169 hoặc gửi yêu cầu qua email: lienhe@tuyetnhunglaw.vn để được hỗ trợ.