Bài viết này đề cập đến việc quản lý hoạt động thương mại của cơ quan quản lý nhà nước Chính phủ, Bộ thương mại, Bộ cơ quan ngang bộ và Uỷ ban nhân dân các cấp sẽ được làm rõ trong bài viết này.
1. Hoạt động thương mại là gì?
Theo quy định của pháp luật hiện hành tại Việt Nam, hoạt động thương mại là những hoạt động nhằm mục đích tạo ra lợi nhuận, bao gồm mua bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ, đầu tư, xúc tiến thương mại và các hoạt động khác với mục đích sinh lợi. Trong đó:
– Hoạt động mua bán hàng hóa là khi bên bán chịu trách nhiệm giao hàng và chuyển quyền sở hữu hàng hóa cho bên mua và nhận thanh toán; bên mua chịu trách nhiệm thanh toán cho bên bán, nhận hàng và quyền sở hữu hàng hóa theo thỏa thuận.
– Hoạt động cung cấp dịch vụ là khi một bên (gọi là bên cung cấp dịch vụ) thực hiện dịch vụ cho bên khách hàng và nhận thanh toán; bên khách hàng chịu trách nhiệm thanh toán cho bên cung cấp dịch vụ và sử dụng dịch vụ theo thỏa thuận.
– Xúc tiến thương mại là hoạt động tìm kiếm cơ hội mua bán hàng hóa và cung cấp dịch vụ, bao gồm hoạt động quảng cáo, khuyến mãi, triển lãm hàng hóa, dịch vụ và hội chợ, triển lãm thương mại.
– Các hoạt động trung gian thương mại là những hoạt động thực hiện các giao dịch thương mại cho một hoặc một số thương nhân, bao gồm đại diện cho thương nhân, môi giới thương mại, uỷ thác mua bán hàng hóa và đại lý thương mại. Như vậy, hoạt động thương mại có phạm vi rộng lớn, cần phải được quản lý, hoạch định và điều chỉnh một cách chặt chẽ và thống nhất trên toàn quốc.
2. Cơ quan quản lý thương mại là cơ quan nào?
Theo quy định của Điều 8 Luật Thương mại 2005, cơ quan quản lý nhà nước về hoạt động thương mại được quy định như sau:
– Chính phủ có trách nhiệm thống nhất quản lý nhà nước về hoạt động thương mại.
– Bộ Thương mại chịu trách nhiệm trước Chính phủ thực hiện việc quản lý nhà nước về hoạt động mua bán hàng hóa và các hoạt động thương mại cụ thể được quy định tại Luật này.
– Bộ, cơ quan ngang bộ trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình có trách nhiệm thực hiện việc quản lý nhà nước về các hoạt động thương mại trong lĩnh vực được phân công.
– Uỷ ban nhân dân các cấp thực hiện việc quản lý nhà nước về các hoạt động thương mại tại địa phương theo sự phân cấp của Chính phủ.
3. Quản lý nhà nước trong hoạt động thương mại điện tử?
Hiện nay, việc thấy hình thức kinh doanh trên mạng điện tử, đặc biệt là việc sử dụng mạng xã hội để tiếp thị, phân phối hàng hóa, đang ngày càng phổ biến. Từ năm 2013, hoạt động của mạng xã hội trong lĩnh vực này đã được quy định pháp lý. Để quản lý hiệu quả các hoạt động thương mại điện tử trên mạng xã hội, các cơ quan quản lý cần phân loại theo mức độ và tính chất của từng hoạt động. Các mạng xã hội thông thường chỉ nên tuân thủ quy định về mạng xã hội, trong khi các mạng xã hội có chức năng đặt hàng trực tuyến phải tuân thủ quy định về thương mại điện tử.
Đối với hoạt động thương mại điện tử có yếu tố quan biên giới, các cơ quan quản lý cần hiểu rõ cơ chế hoạt động của các nền tảng mạng xã hội qua biên giới để xây dựng quy định quản lý hợp lý và hiệu quả nhất. Thực tế đã chỉ ra rằng thương mại điện tử đang tạo ra một xu hướng mới trong sản xuất, kinh doanh và xuất khẩu, đồng thời cũng là cơ hội cho nhiều doanh nghiệp vượt qua khó khăn trên thị trường. Tuy nhiên, sự thay đổi liên tục của công nghệ đã làm cho các hành vi vi phạm về kinh doanh hàng hóa trở nên phức tạp hơn, với nhiều mô hình mới và có yếu tố nước ngoài phát triển dưới nhiều hình thức khác nhau, làm cho việc phát hiện và xử lý trở nên khó khăn hơn.
Do đó, để kiểm soát hiệu quả thương mại điện tử, ngăn chặn buôn lậu và gian lận thương mại, các cơ quan quản lý cần đổi mới phương thức quản lý, tăng cường phối hợp giữa các bộ, ngành để kiểm soát thị trường và nguồn cung hàng hóa. Điều này sẽ giúp hoàn thiện cơ chế quản lý, chính sách và áp đặt các biện pháp xử phạt đủ sức để ngăn chặn các hành vi vi phạm, giữ gìn sạch sẽ môi trường kinh doanh và bảo đảm phát triển bền vững của thị trường thương mại điện tử trong tương lai.
3. Vai trò của cơ quan quản lý nhà nước về thương mại?
Vai trò quản lý kinh tế của Nhà nước đã được khẳng định cả về lý luận và thực tiễn. Trong lĩnh vực thương mại của nước ta, vai trò quản lý của Nhà nước được thể hiện qua các phương diện sau:
Một là, Nhà nước tạo điều kiện cho phát triển thương mại bằng cách tạo ra môi trường ổn định về kinh tế, chính trị, và xã hội. Nhà nước thực hiện cơ chế và chính sách để kiểm soát lạm phát, hỗ trợ sản xuất và tiêu thụ, cùng với việc xây dựng hạ tầng vật chất và tài chính để hỗ trợ thương mại. Mục tiêu là tạo ra một môi trường cạnh tranh công bằng và phù hợp với cơ chế thị trường.
Hai là, Nhà nước định hướng cho sự phát triển thương mại thông qua việc xây dựng và triển khai các chiến lược kinh tế – xã hội, các chương trình mục tiêu và kế hoạch ngắn và dài hạn. Định hướng này được thực hiện thông qua hệ thống chính sách và tổ chức quản lý kinh tế.
Ba là, Nhà nước can thiệp và điều tiết vào hoạt động thương mại của nền kinh tế quốc dân để bảo vệ quyền lợi của tất cả các thành viên và đảm bảo sự công bằng xã hội. Việc can thiệp và điều tiết này nhằm giúp duy trì cuộc sống ổn định, tôn trọng nhân phẩm cá nhân và khuyến khích trách nhiệm và sáng tạo trong kinh doanh.
Bốn là, Nhà nước quản lý trực tiếp một phần kinh tế quốc gia, đặc biệt là trong việc quản lý các doanh nghiệp nhà nước và các nguồn tài nguyên quốc gia. Việc này nhằm bảo vệ và phát triển các tài sản quốc gia và hỗ trợ sự phát triển của nền kinh tế quốc dân. Các doanh nghiệp nhà nước đóng vai trò chủ đạo trong việc thúc đẩy công nghiệp hóa và hiện đại hóa đất nước, cũng như trong việc hướng dẫn và phát triển các doanh nghiệp khác.
4. Ủy ban nhân dân cấp xã trong quản lý nhà nước đối với cá nhân hoạt động thương mại?
Dựa trên Điều 8 của Nghị định 39/2007/NĐ-CP, quy định cụ thể như sau:
– Ủy ban nhân dân cấp xã (gọi tắt là UBND cấp xã) chịu trách nhiệm trực tiếp quản lý các hoạt động thương mại của cá nhân trên địa bàn theo quy định của nghị định và các luật liên quan. Cụ thể bao gồm các nhiệm vụ sau:
– Lập sổ theo dõi hoạt động thương mại của cá nhân trên địa bàn quản lý và tình hình tuân thủ pháp luật của các cá nhân này.
– Tuyên truyền, phổ biến chính sách và quy định pháp luật liên quan đến quản lý hoạt động thương mại của cá nhân cho người dân và cán bộ quản lý.
– Phối hợp chặt chẽ với các cơ quan quản lý khác để quản lý hoạt động thương mại của cá nhân.
– Triển khai thực hiện quy hoạch và kế hoạch quản lý hoạt động thương mại của cá nhân theo hướng dẫn của cơ quan quản lý nhà nước cấp trên.
– Công khai các khu vực cấm hoặc cho phép hoạt động thương mại của cá nhân.
– Tổ chức hoạt động thương mại và quản lý để đảm bảo an ninh và an toàn.
– Đảm bảo tuân thủ các quy định về thuế, phí và lệ phí đối với hoạt động thương mại của cá nhân.
– Kiểm tra và xử lý vi phạm pháp luật của cá nhân thương mại.
– Báo cáo định kỳ hoặc đột xuất về tình hình hoạt động thương mại của cá nhân cho cơ quan quản lý nhà nước cấp trên.
5. Bộ, ngành và Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, cấp huyện trong quản lý nhà nước đối với cá nhân hoạt động thương mại?
– Theo quy định tại Điều 9 của Nghị định 39/2007/NĐ-CP, có các nội dung cụ thể sau đây:
– Các Bộ, ngành trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình, có trách nhiệm hướng dẫn cụ thể việc thực hiện quản lý nhà nước về các hoạt động thương mại của cá nhân theo quy định của Nghị định này.
– Bộ Thương mại có trách nhiệm theo dõi, giám sát việc thực hiện Nghị định này.
– Ủy ban nhân dân cấp tỉnh; Ủy ban nhân dân cấp huyện thực hiện việc quản lý nhà nước về các hoạt động thương mại của cá nhân tại địa phương theo hướng dẫn và phân cấp của cơ quan quản lý nhà nước cấp trên.
– Cụ thể bao gồm các công việc sau đây:
+ Chỉ đạo, hướng dẫn và kiểm tra việc thực hiện các quy định về quản lý hoạt động thương mại của cá nhân.
+ Xây dựng quy hoạch, kế hoạch, phân công trách nhiệm, phân cấp quản lý hoạt động thương mại của cá nhân.
+ Kịp thời đưa ra các giải pháp tổ chức hoạt động thương mại và hình thức quản lý phù hợp.
+ Xử lý các hành vi vi phạm pháp luật của cá nhân thương mại.
+ Định kỳ hoặc đột xuất tổng hợp, báo cáo về tình hình hoạt động thương mại của cá nhân tại địa phương.
+ Ủy ban nhân dân cấp tỉnh hoặc cơ quan được Ủy ban nhân dân cấp tỉnh ủy quyền quy định thời gian và chỉ đạo việc lắp đặt biển cấm cá nhân thực hiện các hoạt động thương mại tại các khu vực, tuyến đường.
+ Ủy ban nhân dân cấp tỉnh quy định cụ thể việc quy hoạch và cho phép cá nhân sử dụng tạm thời các khu vực, tuyến đường và phần vỉa hè đường bộ trên địa bàn để thực hiện các hoạt động thương mại.