Điều kiện được hưởng án treo

Theo Điều 1 của Nghị quyết 02/2018/NQ-HĐTP, án treo được xác định là một biện pháp miễn chấp hành hình phạt tù có điều kiện. Biện pháp này được Tòa án áp dụng đối với những người phạm tội bị án phạt tù không vượt quá 03 năm. Quyết định này dựa trên đánh giá nhân thân của người phạm tội và các tình tiết giảm nhẹ trong vụ án. Tòa án xác định rằng, trong trường hợp này, không có sự cần thiết để buộc người phạm tội phải chấp hành hình phạt tù. Thay vào đó, án treo được coi là phương án hợp lý và công bằng, có thể mang lại cơ hội cho người phạm tội để sửa chữa hành vi phạm tội của mình mà không phải chịu trực tiếp hình phạt tù. Điều này thể hiện sự linh hoạt của hệ thống pháp luật trong việc xử lý các trường hợp tội phạm, đồng thời tôn trọng đến nhân quyền và tính nhân bản trong quá trình xử lý hình phạt.

Án treo không chỉ giúp giảm áp lực hình phạt trực tiếp lên người bị kết án, mà còn mang lại cơ hội để họ chứng minh khả năng sửa chữa hành vi phạm tội. Việc này không chỉ đặt ra một khía cạnh nhân quyền và tính nhân bản trong quá trình xử lý hình phạt mà còn tạo điều kiện để người bị kết án có thể tích lũy những kỹ năng, kiến thức và tư duy tích cực trong thời gian án treo.

Người bị xử phạt tù có thể được xem xét để hưởng án treo nếu đáp ứng đủ các điều kiện quy định sau đây:

Đầu tiên, người bị xử phạt tù không được phạt tù quá 03 năm.

Thứ hai, bị cáo phải có nhân thân tốt, chấp hành chính sách, pháp luật và thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ công dân tại nơi cư trú và nơi làm việc tính đến trước thời điểm toà tuyên án .

Đối với những người có án tích, nhưng được xem xét là không có án tích, hoặc đã xóa án tích, hoặc đã bị xử phạt vi phạm hành chính hoặc kỷ luật mà tính đến ngày phạm tội lần này đã quá thời hạn, họ cũng có thể được xem xét cho hưởng án treo. Điều này áp dụng cho các trường hợp ít nghiêm trọng hoặc khi người phạm tội đóng vai trò không đáng kể trong vụ án.

Ngoài ra, những người bị kết án mà vụ án của họ được tách ra để giải quyết trong các giai đoạn khác nhau cũng có thể được xem xét cho hưởng án treo, miễn là đáp ứng các điều kiện khác được quy định.

Thứ ba, để được xem xét án treo, người phạm tội cần có ít nhất 02 tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự, trong đó ít nhất 01 tình tiết phải được quy định tại khoản 1 Điều 51 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi 2017). Quan trọng là không có tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự quy định tại khoản 1 Điều 52 của Bộ luật Hình sự.

Trong trường hợp có tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự, số tình tiết giảm nhẹ phải nhiều hơn số tình tiết tăng nặng, trong đó ít nhất 01 tình tiết giảm nhẹ phải được quy định tại khoản 1 Điều 51 của Bộ luật Hình sự.

Thứ tư, người bị xử phạt tù cần có nơi cư trú rõ ràng hoặc nơi làm việc ổn định để cơ quan, tổ chức có thẩm quyền giám sát và giáo dục. Nơi cư trú rõ ràng được định nghĩa là nơi tạm trú hoặc thường trú có địa chỉ cụ thể theo quy định của Luật Cư trú 2020 mà người được hưởng án treo thường xuyên sinh sống sau khi được hưởng án treo. Nơi làm việc ổn định là nơi người phạm tội làm việc có thời hạn từ 01 năm trở lên theo hợp đồng lao động hoặc theo quyết định của cơ quan, tổ chức có thẩm quyền.

Cuối cùng, Tòa án cần xác định rằng không cần thiết phải bắt chấp hành hình phạt tù nếu người phạm tội có khả năng tự cải tạo và án treo không gây nguy hiểm cho xã hội, không ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự, và an toàn xã hội. Trong quá trình xem xét, quyết định cho bị cáo hưởng án treo phải được thực hiện cẩn thận và chặt chẽ, đặc biệt là đối với các trường hợp được hướng dẫn tại khoản 2, khoản 4 và khoản 5 của Điều 3 Nghị quyết 02/2018/NQ-HĐTP.

Trong thời gian thử thách, nếu người được hưởng án treo có ý vi phạm nghĩa vụ theo quy định, Tòa án có quyền buộc chấp hành hình phạt tù của bản án đã được hưởng án treo. Điều này được quy định tại khoản 5 của Điều 1 trong Nghị quyết 01/2022/NQ-HĐTP, với các điều kiện cụ thể như sau:

Người được hưởng án treo có thể bị Tòa án buộc chấp hành hình phạt tù nếu trong thời gian thử thách cố ý vi phạm nghĩa vụ theo quy định tại Điều 87 của Luật Thi hành án hình sự 2019 từ 02 lần trở lên.

Đối với trường hợp người được hưởng án treo bỏ đi khỏi nơi cư trú không xin phép, việc xác định vi phạm nghĩa vụ này được thực hiện theo quy trình cụ thể như sau:

Trong thời gian thử thách, nếu người được hưởng án treo bỏ đi khỏi nơi cư trú không xin phép, cơ quan có thẩm quyền sẽ căn cứ vào Điều 87, Điều 91 và Điều 92 của Luật Thi hành án hình sự 2019 để lập biên bản vi phạm nghĩa vụ, nhắc nhở lần 01 và triệu tập người này để tiếp tục thi hành án. Trong trường hợp người này không có mặt theo giấy triệu tập, cơ quan có thẩm quyền sẽ tổ chức kiểm điểm vắng mặt và lập biên bản kiểm điểm vắng mặt, xác định là vi phạm nghĩa vụ lần 01.

Theo quy định của Điều 93 Luật Thi hành án hình sự 2019, cơ quan có thẩm quyền sẽ tiếp tục triệu tập người được hưởng án treo. Nếu người này vẫn không có mặt, cơ quan sẽ lập biên bản nhắc nhở lần 02. Tiếp tục triệu tập nếu cần, và nếu người này vẫn không có mặt, cơ quan sẽ lập biên bản xác nhận sự vắng mặt, coi đây là vi phạm nghĩa vụ lần 02.

Quy trình này giúp đảm bảo sự tuân thủ của người được hưởng án treo đối với nghĩa vụ đã được giao, và cung cấp cơ hội cho họ để cải thiện hành vi và tiếp tục thực hiện án treo một cách tích cực.

Người được hưởng án treo có thể được Tòa án nhân dân cấp huyện hoặc Tòa án quân sự khu vực quyết định rút ngắn thời gian thử thách của án treo khi đáp ứng đủ các điều kiện theo quy định tại khoản 1 của Điều 8 trong Nghị quyết 02/2018/NQ-HĐTP. Cụ thể, những điều kiện này bao gồm:

Đầu tiên, người được hưởng án treo đã chấp hành một phần hai thời gian thử thách của án treo. Điều này chứng tỏ sự tuân thủ và thái độ trách nhiệm của người đó đối với án treo được giao.

Thứ hai, người được hưởng án treo đã thể hiện tiến bộ thông qua việc nghiêm túc chấp hành pháp luật và các nghĩa vụ theo Luật Thi hành án hình sự 2019. Họ có thể được đánh giá tích cực thông qua việc học tập, lao động, sửa chữa lỗi lầm, hoặc đạt thành tích trong lĩnh vực lao động sản xuất và bảo vệ an ninh Tổ quốc, được cơ quan nhà nước có thẩm quyền khen thưởng.

Cuối cùng, quyết định rút ngắn thời gian thử thách cần sự đề xuất từ Ủy ban nhân dân cấp xã, cơ quan hoặc tổ chức được giao giám sát và giáo dục người được hưởng án treo. Yêu cầu này phải được thể hiện bằng văn bản và phải được đánh giá là chân thành và đầy đủ cơ sở. Những đề xuất này thể hiện sự hỗ trợ và đánh giá tích cực từ cộng đồng địa phương đối với sự cải tạo của người được hưởng án treo.

Qua đó, việc rút ngắn thời gian thử thách sẽ giúp tạo điều kiện cho người đó có cơ hội hòa nhập vào xã hội một cách nhanh chóng và hiệu quả hơn, đồng thời khuyến khích họ tiếp tục đảm bảo sự tuân thủ pháp luật và tích cực đóng góp vào cộng đồng.