[Chuyên viên pháp lý Lò Phương Thảo]
Bài viết đề cập đến nội dung liên quan đến bệnh tâm thần phân liệt là gì? Người bị tâm thần phân liệt phạm tội thì có bị truy tố trách nhiệm hình sự không? được Công Ty Luật Tuyết Nhung Bùi giải đáp sử dụng vào mục đích tham khảo.
The article discusses topics related to what schizophrenia is and whether individuals with schizophrenia can be held criminally responsible for committing a crime. The content is provided by Tuyet Nhung Bui Law Firm for reference purposes only.
1. Bệnh tâm thần phân liệt là gì?
Tâm thần phân liệt là một dạng rối loạn tâm thần nghiêm trọng, gây ảnh hưởng đến cả sức khỏe thể chất lẫn tinh thần của người mắc. Tình trạng này làm gián đoạn hoạt động bình thường của não bộ, tác động đến khả năng tư duy, ghi nhớ, cảm giác và hành vi, khiến người bệnh gặp nhiều trở ngại trong cuộc sống hằng ngày.
Người mắc chứng tâm thần phân liệt cần điều trị suốt đời. Việc chẩn đoán và can thiệp từ sớm giúp kiểm soát hiệu quả các triệu chứng, ngăn ngừa biến chứng nghiêm trọng phát sinh.
Nếu không được điều trị, tâm thần phân liệt có thể ảnh hưởng tiêu cực đến các mối quan hệ xã hội. Đồng thời, người bệnh có thể gặp khó khăn trong việc tổ chức suy nghĩ, dẫn đến những hành vi bất thường, dễ gây tổn thương cho bản thân hoặc dễ mắc thêm các vấn đề sức khỏe khác.
Các thể bệnh tâm thần phân liệt bao gồm:
+ Rối loạn hoang tưởng: Là một dạng rối loạn tâm thần đặc trưng bởi sự tồn tại của một hoặc nhiều ảo tưởng.
+ Rối loạn tâm thần cấp tính: Thường xảy ra trong thời gian ngắn.
+ Rối loạn dạng phân liệt: Có biểu hiện tương tự như tâm thần phân liệt nhưng thời gian mắc bệnh ngắn hơn, chỉ kéo dài từ 1 đến 6 tháng.
+ Rối loạn thuộc phổ tâm thần phân liệt khác.
Các biểu hiện thường gặp của bệnh tâm thần phân liệt gồm:
+ Ảo tưởng: Là những suy nghĩ sai lệch, không phù hợp với thực tế. Người bệnh có thể nghĩ rằng mình đang bị hại, bị theo dõi hoặc cho rằng bản thân có năng lực đặc biệt, luôn trong trạng thái lo lắng về thảm họa sắp xảy ra. Đây là triệu chứng xuất hiện phổ biến ở hầu hết bệnh nhân.
+ Ảo giác: Là việc cảm nhận những điều không có thật, phổ biến nhất là nghe thấy tiếng nói. Với người mắc tâm thần phân liệt, ảo giác có thể trở thành một phần thường nhật, tác động mạnh đến họ. Ảo giác có thể xảy ra với bất kỳ giác quan nào.
+ Rối loạn tư duy và ngôn ngữ: Người bệnh có thể gặp khó khăn trong việc diễn đạt suy nghĩ, làm cho lời nói trở nên rối rắm, khiến người khác khó hiểu được nội dung họ muốn truyền đạt.
+ Rối loạn vận động: Biểu hiện qua các hành động ngớ ngẩn hoặc lặp đi lặp lại, đôi khi giống như hành vi của trẻ nhỏ. Khi nặng, người bệnh có thể gặp khó khăn trong các hoạt động thường nhật, ví dụ như chứng căng trương lực khiến họ ít vận động hoặc phản ứng chậm với môi trường xung quanh.
+ Triệu chứng âm tính: Gồm sự giảm sút trong khả năng thực hiện các hoạt động bình thường. Người bệnh có thể không chăm sóc bản thân, không biểu lộ cảm xúc, thiếu sự quan tâm đến các hoạt động hằng ngày và thu mình khỏi xã hội.
+ Tư tưởng và hành vi tự sát: Khoảng 5% – 6% người mắc bệnh có ý nghĩ tự tử, trong khi 20% cố gắng thực hiện điều đó. Tự tử là nguyên nhân tử vong hàng đầu ở người trẻ bị tâm thần phân liệt, góp phần làm giảm tuổi thọ trung bình của họ khoảng 10 năm. Nguy cơ này gia tăng nếu bệnh nhân đồng thời mắc rối loạn sử dụng chất, có triệu chứng trầm cảm hoặc vừa trải qua giai đoạn loạn thần. Giai đoạn cuối của bệnh là thời điểm nguy cơ tự tử cao nhất, vì người bệnh thường xuyên rơi vào trạng thái đau buồn và tuyệt vọng.
What is Schizophrenia?
Schizophrenia is a serious mental disorder that affects both the physical and mental health of those who suffer from it. This condition disrupts normal brain function and interferes with thinking, memory, perception, and behavior, making everyday life challenging for patients.
Individuals with schizophrenia require lifelong treatment. Early diagnosis and intervention can help manage symptoms effectively and prevent severe complications from developing.
Without treatment, schizophrenia can negatively impact social relationships. Patients may also struggle to organize their thoughts, leading to abnormal behavior that can put them at risk of self-harm or developing additional health issues.
Types of Schizophrenia-Related Disorders include:
Schizotypal personality disorder: A mental condition characterized by discomfort in close relationships and difficulty in social interactions. People with this disorder often have distorted perceptions of reality, superstitious beliefs, and unusual behavior.
Delusional disorder: A type of psychotic disorder marked by the presence of one or more delusions.
Brief psychotic disorder: A short-term mental disorder that presents with psychotic symptoms for a brief period.
Schizophreniform disorder: Similar to schizophrenia but with a shorter duration, lasting between one to six months.
Other schizophrenia spectrum disorders.
Common symptoms of schizophrenia include:
Delusions: False beliefs that do not reflect reality. Patients may believe they are being persecuted, watched, or that they possess special abilities. Many believe a disaster is about to happen. Delusions are common among most people with schizophrenia.
Hallucinations: Sensory experiences of things that are not actually present, most commonly hearing voices. For those with schizophrenia, hallucinations can feel very real and are often a significant part of their daily life. Hallucinations can affect any of the senses.
Disorganized thinking and speech: Patients may have trouble organizing their thoughts when speaking, leading to incoherent speech that is difficult for others to understand.
Negative symptoms: These involve a reduction or loss of the ability to function normally. This may include neglect of personal hygiene, lack of emotional expression, disinterest in daily activities, social withdrawal, or a diminished capacity to feel pleasure.
2. Người bị tâm thần phân liệt phạm tội thì có bị truy tố trách nhiệm hình sự không?
Truy tố là một giai đoạn trong quá trình tố tụng hình sự, tại đó Viện Kiểm sát thực hiện các biện pháp cần thiết nhằm đưa bị can ra xét xử trước Tòa án hoặc ban hành các quyết định tố tụng phù hợp để đảm bảo giải quyết vụ án hình sự một cách đúng đắn.
Theo quy định tại Điều 21 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) về các trường hợp loại trừ trách nhiệm hình sự:
“Người thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội trong khi đang mắc bệnh tâm thần hoặc một bệnh khác làm mất khả năng nhận thức hoặc khả năng điều khiển hành vi của mình thì không phải chịu trách nhiệm hình sự.”
Căn cứ Khoản 1 Điều 22 Bộ luật Dân sự 2015:
“Khi một người do mắc bệnh tâm thần hoặc bệnh khác mà không thể nhận thức hoặc làm chủ được hành vi của mình thì, theo yêu cầu của cá nhân, cơ quan, tổ chức có quyền lợi liên quan, Tòa án sẽ ra quyết định tuyên bố người đó mất năng lực hành vi dân sự trên cơ sở kết luận giám định pháp y tâm thần. Khi không còn căn cứ để tuyên bố mất năng lực hành vi dân sự, Tòa án sẽ ra quyết định hủy bỏ quyết định trước đó theo yêu cầu hợp lệ.”
Như vậy, Từ các quy định trên có thể thấy: người mắc bệnh tâm thần hoặc các bệnh ảnh hưởng đến nhận thức, hành vi chưa đương nhiên được coi là mất năng lực hành vi dân sự. Chỉ khi có quyết định chính thức từ Tòa án tuyên bố mất năng lực hành vi dân sự thì pháp luật mới công nhận tư cách này.
Tâm thần phân liệt là một dạng rối loạn tâm thần phổ biến và đang có xu hướng gia tăng trong cộng đồng.
Căn cứ Điều 49 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) về việc bắt buộc chữa bệnh:
Nếu người thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội trong lúc mắc bệnh theo Điều 21, Viện Kiểm sát hoặc Tòa án có thể quyết định đưa họ vào cơ sở điều trị chuyên khoa để bắt buộc chữa bệnh dựa trên kết luận giám định pháp y.
Nếu người phạm tội trong lúc có đủ năng lực trách nhiệm hình sự, nhưng sau đó (trước khi bị kết án) phát bệnh làm mất khả năng nhận thức hoặc điều khiển hành vi, Tòa án có thể quyết định đưa họ đi chữa bệnh bắt buộc. Khi khỏi bệnh, người này có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự.
Như vậy, Người đang mắc bệnh tâm thần phân liệt khi phạm tội có thể bị Viện Kiểm sát hoặc Tòa án quyết định đưa đi chữa bệnh bắt buộc. Trường hợp phạm tội khi còn minh mẫn nhưng sau đó mới phát bệnh tâm thần phân liệt, Tòa án vẫn có thể ra quyết định bắt buộc chữa bệnh, và sau khi khỏi bệnh, người đó vẫn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự.
Can a person with schizophrenia be prosecuted for a criminal offense?
Prosecution is a stage in criminal proceedings during which the People’s Procuracy carries out necessary actions to bring the accused before the Court for trial or issues procedural decisions to properly resolve the criminal case.
According to Article 21 of the 2015 Penal Code (amended and supplemented in 2017) on exclusion of criminal liability:
“A person who commits a socially dangerous act while suffering from a mental illness or another disease that causes loss of awareness or the ability to control their behavior shall not bear criminal responsibility.”
Pursuant to Clause 1, Article 22 of the 2015 Civil Code (amended and supplemented in 2017):
“When a person, due to mental illness or another disease, is incapable of perceiving or controlling their behavior, the Court shall, at the request of an individual, agency, or organization with related rights or interests, issue a decision declaring that person legally incapacitated based on a psychiatric forensic assessment. When the grounds for such a declaration no longer exist, the Court shall, upon a legitimate request, issue a decision to revoke the previous declaration.”
Thus, under these provisions, a person with a mental illness or cognitive disorder is not automatically deemed legally incapacitated. Only when the Court issues an official decision declaring the person to be legally incapacitated will the law recognize this status.
Schizophrenia is a common form of mental disorder and is increasingly prevalent in society.
According to Article 49 of the 2015 Penal Code regarding compulsory medical treatment:
If a person commits a socially dangerous act while suffering from a mental illness as specified in Article 21, the Procuracy or the Court may decide to place the individual in a specialized treatment facility for compulsory medical treatment, based on the results of a forensic psychiatric assessment.
If a person commits a crime while fully capable of bearing criminal responsibility but develops a mental illness before being sentenced—resulting in loss of awareness or self-control—the Court may order compulsory treatment. Once the individual recovers, they may still be held criminally liable.
If a person is serving a prison sentence and later develops a mental illness resulting in loss of awareness or self-control, the Court may also order compulsory treatment. Upon recovery, unless there are grounds for exemption, the person must continue to serve their sentence. The time spent receiving treatment shall be deducted from the prison term.
CÔNG TY LUẬT TUYẾT NHUNG BÙI cung cấp đội ngũ Luật sư chuyên nghiệp và giàu kinh nghiệm xử lý các vụ án hình sự trên thực tế. Liên hệ tư vấn các vấn đề liên quan đến hình sự hoặc mời luật sư bào chữa cho bị cáo; mời luật sư bảo vệ cho bị hại hoặc người có quyền lợi Iiên quan trong vụ án hình sự, vui lòng liên hệ số điện thoại/ zalo: 0975.982.169 hoặc gửi yêu cầu qua email: lienhe@tuyetnhunglaw.vn để được hỗ trợ và đưa ra những tư vấn kịp thời bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của khách hàng.