Pháp luật quy định thế nào là ngược đãi ông bà, cha mẹ?

Bài viết đề cập đến nội dung pháp lý liên quan đến pháp luật quy định thế nào là ngược đãi ông bà, cha, mẹ? Cơ sở pháp lý? Cấu thành tội phạm và khung hình phạt sẽ được Công Ty Luật Tuyết Nhung Bùi giải đáp sử dụng vào mục đích tham khảo. 

The article discusses the legal aspects related to how the law defines mistreatment of grandparents, parents, the legal basis, the elements constituting the crime, and the applicable penalties, as explained by Tuyet Nhung Bui Law Firm for reference purposes.

1. Pháp luật quy định thế nào là ngược đãi ông bà, cha mẹ?

Ngược đãi ông bà, cha mẹ là một hành vi vi phạm nghiêm trọng đạo đức gia đình và pháp luật, đặc biệt là khi liên quan đến những người già yếu, mất khả năng tự chăm sóc hoặc đang trong tình trạng sức khỏe không tốt. Theo quy định tại khoản 7.1 Thông tư liên tịch số 01/2001/TTLT-BTP-BCA-TANDTC-VKSNDTC, hành vi ngược đãi thường được thể hiện qua một số hành động cụ thể, bao gồm:

– Đối xử tồi tệ về ăn, mặc, ở: Những hành động này thể hiện qua việc thiếu quan tâm, không chăm sóc đầy đủ nhu cầu thiết yếu của người bị hại. Ví dụ, bắt người bị hại nhịn ăn, nhịn uống hoặc không cho mặc quần áo tử tế, chỉ cho họ mặc những bộ đồ cũ, rách nát, không phù hợp với điều kiện sống. Bên cạnh đó, còn có hành vi bắt người già phải chịu rét hoặc không cung cấp nơi ở sạch sẽ, thoải mái.

– Hành vi bạo lực thân thể: Một hình thức ngược đãi nghiêm trọng khác là hành vi bạo lực thể chất, bao gồm đánh đập, hành hạ, giam hãm hoặc có những hành động khác làm cho người bị hại bị tổn thương về thể xác. Những hành động này không chỉ gây đau đớn về thể chất mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến tinh thần, khiến người bị hại cảm thấy bị sỉ nhục và tổn thương sâu sắc.

Theo Thông tư liên tịch, đối tượng của hành vi ngược đãi ông bà, cha mẹ bao gồm:

+ Ông bà nội, ông bà ngoại: Những người đã sinh ra cha mẹ của chúng ta và có vai trò quan trọng trong việc nuôi dưỡng, chăm sóc thế hệ tiếp theo.

Cha mẹ đẻ, cha mẹ nuôi, cha dượng, mẹ kế: Bao gồm cha mẹ sinh ra mình, cha mẹ nuôi hoặc những người trong gia đình đã đóng vai trò như cha mẹ trong suốt cuộc đời của chúng ta.

Theo quy định tại khoản 2 Điều 71 Luật Hôn nhân và Gia đình 2014, mỗi con cái có nghĩa vụ chăm sóc và nuôi dưỡng cha mẹ, đặc biệt là khi cha mẹ gặp vấn đề về sức khỏe, mất năng lực hành vi dân sự, già yếu hoặc khuyết tật. Điều này nhấn mạnh rằng, trong gia đình, trách nhiệm chăm sóc, bảo vệ và yêu thương cha mẹ là một nghĩa vụ pháp lý và đạo đức của các con. Nếu trong một gia đình có nhiều con, các con phải cùng nhau chia sẻ trách nhiệm này, đảm bảo cha mẹ được chăm sóc đầy đủ, đặc biệt trong những thời điểm khó khăn.

Hành vi ngược đãi ông bà, cha mẹ là hành vi trái pháp luật và đi ngược lại với các giá trị đạo đức gia đình. Những người thực hiện hành vi này có thể bị xử phạt hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự, tùy vào mức độ và tính chất của hành vi. Việc bảo vệ và tôn trọng cha mẹ, ông bà không chỉ là trách nhiệm pháp lý mà còn là biểu hiện của tình yêu thương và sự biết ơn đối với những người đã nuôi dưỡng và chăm sóc mình.

[EN]

How does the law define mistreatment of grandparents and parents?

Mistreatment of grandparents and parents is a serious violation of family ethics and the law, especially concerning the elderly, those unable to care for themselves, or those in poor health. According to Clause 7.1 of Joint Circular No. 01/2001/TTLT-BTP-BCA-TANDTC-VKSNDTC, mistreatment is typically manifested through specific actions, including:

Poor treatment in terms of food, clothing, and shelter: This includes neglect or failure to adequately provide for the essential needs of the victim. Examples include forcing the victim to go without food or drink, not providing proper clothing, or only allowing them to wear old, torn clothes unsuitable for living conditions. Additionally, it involves acts such as exposing the elderly to cold conditions or failing to provide a clean and comfortable living space.

Physical abuse: Another severe form of mistreatment is physical violence, including beating, tormenting, confinement, or other acts that cause physical harm to the victim. These actions not only inflict physical pain but also severely impact the victim’s mental well-being, leading to feelings of humiliation and deep emotional harm.

Subjects of mistreatment:

According to the Joint Circular, the victims of mistreatment can include: Grandparents (paternal and maternal): Those who gave birth to our parents and play a significant role in nurturing and caring for the next generation.

Parents: This includes biological parents, adoptive parents, stepfathers, and stepmothers who have acted as parental figures throughout our lives.

Legal obligations toward parents:

Under Clause 2, Article 71 of the 2014 Law on Marriage and Family, every child has the obligation to care for and support their parents, especially when the parents face health issues, loss of legal capacity, old age, or disabilities. This underscores that caring for, protecting, and loving parents is both a legal and ethical duty of their children. In families with multiple children, all are expected to share this responsibility to ensure that parents receive adequate care, particularly during challenging times.

Legal consequences of mistreatment:

Mistreatment of grandparents and parents is illegal and contradicts the moral values of family life. Those who engage in such acts may face administrative penalties or criminal prosecution, depending on the severity and nature of the behavior. Protecting and respecting parents and grandparents is not only a legal obligation but also a reflection of love and gratitude toward those who have nurtured and cared for us.

2. Cơ sở pháp lý

Tội ngược đãi hoặc hành hạ ông bà, cha mẹ, vợ chồng, con, cháu hoặc người có công nuôi dưỡng mình được quy định tại  Điều 185 thuộc Chương XV Bộ luật Hình sự như sau: 

“Điều 185. Tội ngược đãi hoặc hành hạ ông bà, cha mẹ, vợ chồng, con, cháu hoặc người có công nuôi dưỡng mình

a) Thường xuyên làm cho nạn nhân bị đau đớn về thể xác, tinh thần;

b) Đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này mà còn vi phạm.

2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 02 năm đến 05 năm:

a) Đối với người dưới 16 tuổi, phụ nữ mà biết là có thai, người già yếu;

b) Đối với người khuyết tật nặng, khuyết tật đặc biệt nặng hoặc người mắc bệnh hiểm nghèo.”

[EN]

Legal Basis

The crime of mistreatment or abuse of grandparents, parents, spouses, children, grandchildren, or individuals who have cared for and nurtured the offender is stipulated in Article 185, Chapter XV of the 2015 Penal Code as follows:

Article 185. Crime of mistreatment or abuse of grandparents, parents, spouses, children, grandchildren, or caregivers

Any person who treats grandparents, parents, spouses, children, grandchildren, or individuals who have cared for and nurtured them in a cruel or violent manner, causing physical or mental harm, under one of the following circumstances, shall be subject to a warning, non-custodial reform for up to 3 years, or imprisonment from 6 months to 3 years:

Frequently causing the victim physical or mental pain;

Having been administratively sanctioned for such behavior and repeating the offense.

If the offense falls under one of the following aggravating circumstances, the offender shall be sentenced to imprisonment from 2 to 5 years:

Committed against a person under 16 years old, a pregnant woman, or an elderly individual;

Committed against a person with severe or extremely severe disabilities, or someone suffering from a life-threatening illness.

2. Cấu thành phạm tội

Tội ngược đãi hoặc hành hạ ông bà, cha mẹ, vợ chồng, con, cháu hoặc người có công nuôi dưỡng mình là hành vi xâm phạm nghiêm trọng đến quan hệ gia đình, phá vỡ những giá trị đạo đức và thuần phong mỹ tục của xã hội. Để xác định yếu tố cấu thành tội phạm này, cần xem xét các yếu tố sau:

2.1. Về mặt khách quan

Hành vi ngược đãi, hành hạ người thân thuộc có thể bao gồm nhiều hành động tồi tệ, gây tổn thương về thể xác và tinh thần đối với người bị hại. Những hành vi này phải được thực hiện một cách liên tục, có hệ thống, khiến nạn nhân phải chịu đựng đau đớn, khủng hoảng và ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe. Một số hành vi điển hình của tội ngược đãi bao gồm:

Bạo lực thể xác: Đánh đập, hành hạ, xâm hại thân thể người bị hại bằng các hình thức bạo lực như đánh, đấm, giật tóc, dùng vật cứng để tấn công.

Hành vi bạo hành tinh thần: Lăng mạ, mắng nhiếc, chửi bới không ngừng, khiến nạn nhân cảm thấy bị sỉ nhục và tổn thương tinh thần nghiêm trọng.

Cưỡng bức lao động: Bắt người bị hại làm các công việc quá sức, mang tính bạo lực hoặc đe dọa.

Thiếu chăm sóc cơ bản: Không cung cấp đủ thức ăn, quần áo, nơi ở cho người bị hại, chẳng hạn như cho ăn cơm thừa, cơm nguội, mặc quần áo rách nát hoặc không cho mặc đồ, bắt phải ngủ ngoài sân hoặc chuồng chó.

Không chăm sóc vệ sinh: Không cho tắm rửa hoặc tắm rửa không thường xuyên, bắt phải chịu lạnh hay sống trong điều kiện không vệ sinh.

Để cấu thành tội ngược đãi, các hành vi này phải diễn ra với tần suất và mức độ nghiêm trọng, gây ra sự dày vò, khủng hoảng về thể chất và tinh thần, làm cho người bị hại rơi vào tình trạng suy kiệt, cả về sức khỏe lẫn tinh thần.

3.2. Về khách thể

Tội ngược đãi này xâm phạm đến quan hệ gia đình, gây tổn hại đến danh dự, nhân phẩm, sức khỏe và quyền lợi của người bị hại. Nó không chỉ xâm phạm đến thể chất mà còn ảnh hưởng sâu sắc đến tinh thần và các giá trị gia đình truyền thống. Đồng thời, hành vi này còn phá vỡ thuần phong mỹ tục của cộng đồng, làm suy giảm mối quan hệ giữa các thành viên trong gia đình.

3.3. Về mặt chủ quan

Người phạm tội thực hiện hành vi ngược đãi với lỗi cố ý. Điều này có nghĩa là họ nhận thức rõ hành vi của mình là sai trái nhưng vẫn cố tình thực hiện, nhằm làm tổn hại đến thể xác và tinh thần của người thân trong gia đình. Mục đích của hành vi này có thể là để kiểm soát, trừng phạt hoặc đơn giản là hành hạ nạn nhân theo ý muốn.

3.4. Về chủ thể

Chủ thể của tội ngược đãi có thể là bất kỳ ai có năng lực trách nhiệm hình sự và có quan hệ thân thuộc hoặc nuôi dưỡng đối với người bị hại. Cụ thể:

Tội ngược đãi này có thể do bất kỳ thành viên nào trong gia đình thực hiện, miễn là họ có mối quan hệ thân thiết với nạn nhân. Tội này cần được xử lý nghiêm khắc để bảo vệ quyền lợi và sự an toàn của các thành viên trong gia đình, đảm bảo rằng các giá trị gia đình được duy trì và phát triển trong một xã hội văn minh.

[EN]

Constituent Elements of the Crime

The crime of mistreatment or abuse of grandparents, parents, spouses, children, grandchildren, or individuals who have cared for and nurtured the offender constitutes a severe violation of family relationships, undermining ethical values and societal norms. To identify the elements of this crime, the following aspects should be considered:

Objective Elements

The act of mistreatment or abuse towards family members can include various harmful actions that cause physical and psychological harm to the victim. These actions must be carried out systematically and continuously, subjecting the victim to pain, distress, and significant health deterioration. Typical acts of mistreatment include:

Physical violence:

Acts such as beating, tormenting, or physically harming the victim, including hitting, punching, pulling hair, or attacking with hard objects.

Psychological abuse:

Persistent verbal abuse, insults, and scolding that humiliate the victim and cause severe emotional distress.

Forced labor:

Compelling the victim to perform excessive or violent tasks under threat or coercion.

Neglect of basic care:

Failing to provide adequate food, clothing, or shelter, such as forcing the victim to eat leftovers or spoiled food, wear torn or insufficient clothing, or sleep outdoors or in unsanitary conditions.

Neglect of hygiene:

Denying regular bathing or forcing the victim to live in unhygienic conditions, exposing them to cold or unsanitary environments.

To constitute the crime of mistreatment, these acts must occur with sufficient frequency and severity, causing physical and psychological torment that leads to the victim’s physical or emotional exhaustion.

Protected Legal Interest

This crime infringes on family relationships and harms the dignity, health, and rights of the victim. It affects not only the physical well-being of the victim but also their mental health and traditional family values. Furthermore, such behavior undermines societal customs and the bonds between family members.

Subjective Elements

The offender commits acts of mistreatment with deliberate intent, meaning they are fully aware of the wrongful nature of their actions but choose to proceed, intending to harm the physical and mental well-being of their family member. The motivation behind such actions may include control, punishment, or the desire to inflict suffering.

Offender

The offender can be anyone with criminal liability who has a familial or caregiving relationship with the victim. Specifically:

Spouses: Includes both legally married couples and those recognized as having de facto marital relationships.

Parents and children: Covers biological parents, adoptive parents, foster children, and stepchildren.

Grandchildren: Includes biological grandchildren or those who address the offender as an uncle, aunt, or other relative.

Caregivers: Refers to individuals without a blood relationship but who have provided long-term care for the offender.

This crime may be committed by any family member with a close relationship to the victim. Strict handling of such cases is essential to protect the rights and safety of family members and to ensure that family values are preserved and promoted in a civilized society.

4. Khung hình phạt 

Điều 185 Bộ luật Hình sự năm 2015 sửa đổi 2017 quy định các khung hình phạt đối với hành vi ngược đãi hoặc hành hạ ông bà, cha mẹ, vợ chồng, con, cháu và những người có công nuôi dưỡng mình. Các khung hình phạt này được chia thành hai mức độ, tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của hành vi và tình trạng của người bị hại.

– Khung hình phạt đầu tiên bao gồm các hình thức phạt cảnh cáo, phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm, hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm đối với người có hành vi đối xử tồi tệ hoặc sử dụng bạo lực xâm phạm thân thể của những người thuộc diện bảo vệ như ông bà, cha mẹ, vợ chồng, con cái, cháu hoặc người có công nuôi dưỡng mình. Tuy nhiên, để bị xử lý theo khung hình phạt này, hành vi phạm tội phải có một trong các yếu tố sau:

+ Thường xuyên làm cho nạn nhân bị đau đớn về thể xác và tinh thần: Điều này có thể hiểu là hành vi ngược đãi xảy ra liên tục, làm tổn hại nghiêm trọng đến sức khỏe thể chất và tinh thần của người bị hại. Những hành động này không chỉ gây đau đớn về thể xác mà còn có thể ảnh hưởng nặng nề đến tinh thần, khiến nạn nhân sống trong sự lo sợ và khủng hoảng.

+ Đã bị xử phạt vi phạm hành chính nhưng vẫn tái phạm: Trong trường hợp người phạm tội đã bị xử lý hành chính về hành vi ngược đãi hoặc hành hạ nhưng vẫn tiếp tục vi phạm, thì mức phạt hình sự sẽ được áp dụng theo khung hình phạt này. Điều này cho thấy sự nghiêm khắc của pháp luật đối với hành vi tái phạm, đặc biệt là khi hành vi ngược đãi không có dấu hiệu giảm bớt.

– Khung hình phạt thứ hai quy định mức phạt tù từ 02 năm đến 05 năm đối với những người phạm tội có hành vi ngược đãi hoặc hành hạ đối với những người có tình trạng đặc biệt, bao gồm:

+ Đối với người dưới 16 tuổi, phụ nữ có thai hoặc người già yếu: Đây là những đối tượng dễ bị tổn thương và cần được bảo vệ đặc biệt. Việc ngược đãi những người này không chỉ gây ra đau đớn về thể xác mà còn có thể ảnh hưởng đến sự phát triển bình thường của họ, đặc biệt là đối với trẻ em và phụ nữ mang thai.

+ Đối với người khuyết tật nặng, khuyết tật đặc biệt nặng hoặc người mắc bệnh hiểm nghèo: Những người có tình trạng sức khỏe yếu, mắc bệnh tật nguy hiểm hoặc khuyết tật nặng rất dễ bị tổn thương và cần sự chăm sóc đặc biệt từ gia đình và xã hội. Việc hành hạ họ không chỉ là vi phạm quyền con người mà còn là hành động tàn nhẫn, gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho sức khỏe và tinh thần của người bị hại.

Tóm lại, Bộ luật Hình sự đã quy định các khung hình phạt cụ thể đối với tội ngược đãi hoặc hành hạ những người thân trong gia đình, đặc biệt là những người yếu thế. Pháp luật không chỉ bảo vệ quyền lợi của họ mà còn đảm bảo rằng những hành vi bạo lực gia đình sẽ bị xử lý nghiêm minh, nhằm răn đe và phòng ngừa các hành vi vi phạm quyền lợi của các thành viên trong gia đình.

[EN]

Penalties

Article 185 of the 2015 Penal Code outlines the penalty framework for acts of mistreatment or abuse against grandparents, parents, spouses, children, grandchildren, and individuals who have cared for and nurtured the offender. The penalties are categorized into two levels, depending on the severity of the act and the condition of the victim.

First Level of Penalties

The first penalty level includes a warning, non-custodial reform for up to 3 years, or imprisonment from 6 months to 3 years for those who engage in cruel or violent behavior that infringes on the physical integrity of protected individuals such as grandparents, parents, spouses, children, grandchildren, or caregivers. To fall under this category, the crime must meet one of the following conditions:

Frequent infliction of physical and mental suffering on the victim:

This refers to persistent and systematic acts of mistreatment that severely harm the victim’s physical and mental health. Such actions not only cause physical pain but also significant psychological distress, leaving the victim in a state of fear and crisis.

Repeat offenses after administrative sanctions:

If the offender has already been subject to administrative penalties for mistreatment or abuse and continues to commit such acts, criminal penalties will apply under this framework. This demonstrates the law’s strict stance against recidivism, especially when there is no sign of improvement in the offender’s behavior.

Second Level of Penalties

The second penalty level prescribes imprisonment from 2 to 5 years for offenders whose acts of mistreatment or abuse are directed toward individuals in particularly vulnerable conditions, including:

Victims under 16 years old, pregnant women, or elderly individuals:

These are highly vulnerable groups that require special protection. Mistreating these individuals not only causes physical pain but can also have long-lasting effects, such as hindering normal development in children or jeopardizing the health of pregnant women and elderly individuals.

Victims with severe or extremely severe disabilities, or those with life-threatening illnesses:

These individuals are already in weakened states and require care and support from their families and society. Abusing them constitutes a cruel violation of human rights and results in severe physical and psychological harm to the victims.

Conclusion

The Penal Code provides clear penalty frameworks for the crime of mistreatment or abuse within the family, particularly targeting acts against vulnerable individuals. The law not only protects the rights of family members but also ensures that acts of domestic violence are strictly punished to deter and prevent further violations of family members’ rights. This underscores the importance of safeguarding family values and promoting a respectful and compassionate society.

LUẬT TUYẾT NHUNG BÙI cung cấp đội ngũ Luật sư chuyên nghiệp và giàu kinh nghiệm xử lý các vụ án hình sự trên thực tế. Liên hệ tư vấn các vấn đề liên quan đến hình sự hoặc mời luật sư bào chữa cho bị cáo; mời luật sư bảo vệ cho bị hại hoặc người có quyền lợi liên quan trong vụ án hình sự, vui lòng liên hệ số điện thoại/ zalo: 0975.982.169 hoặc gửi yêu cầu qua email: lienhe@tuyetnhunglaw.vn để được hỗ trợ và đưa ra những tư vấn kịp thời bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của khách hàng.